Zarządzanie zespołem a efekt IKEA

Zarządzanie zespołem to dziś znacznie więcej niż delegowanie zadań i kontrolowanie wyników. W erze pracy hybrydowej, samoorganizujących się struktur i pokolenia pracowników ceniących autonomię, kluczową kompetencją Lidera staje się umiejętność budowania motywacji wewnętrznej i poczucia sprawczości. Jednym z narzędzi, które może wspierać ten proces, jest tzw. efekt IKEA.

To zjawisko, choć na pozór błahe, znajduje silne potwierdzenie w badaniach psychologii poznawczej i może być skutecznie wykorzystywane w praktyce zarządzania zespołem w tym szczególnie w obszarach delegowania zadań, budowania samodzielności i rozwijania proaktywności.

Zarządzanie zespołem – czym jest efekt IKEA?

Efekt IKEA to błąd poznawczy, w którym ludzie przypisują wyższą wartość rzeczom, które wykonali samodzielnie, niezależnie od ich obiektywnej jakości. Nazwa pochodzi od mebli szwedzkiej firmy IKEA, które wymagają od klientów samodzielnego montażu. Jak pokazują badania, samo uczestnictwo w procesie tworzenia zwiększa subiektywne poczucie wartości produktu.

Pierwsze systematyczne badania efektu IKEA przeprowadzili Michael I. Norton, Daniel Mochon i Dan Ariely (2011). W jednym z eksperymentów uczestnicy budowali meble IKEA, składali origami lub konstruowali klocki LEGO. Następnie oceniali wartość tych przedmiotów. Wyniki wykazały, że osoby bardziej ceniły przedmioty, które samodzielnie złożyły, nawet jeśli obiektywnie były one mniej estetyczne czy funkcjonalne.

Mechanizmy psychologiczne stojące za efektem IKEA a zarządzanie zespołem

Za tym zjawiskiem stoi kilka dobrze znanych mechanizmów psychologicznych:

• Poczucie sprawczości – aktywny udział w procesie decyzyjnym lub wykonawczym sprawia, że rezultat staje się bardziej „nasz”.
• Efekt zaangażowania (commitment effect) – im więcej wysiłku wkładamy w coś, tym bardziej jesteśmy z tym związani.
• Błąd kosztów utopionych (sunk cost fallacy) – trudniej nam zrezygnować z czegoś, w co już zainwestowaliśmy czas i energię.
• Autonomia i kontrola – ludzie lepiej reagują na zadania, nad którymi mają kontrolę (Deci & Ryan, teoria autodeterminacji).

W kontekście pracy zespołowej i zarządzania, efekt IKEA można więc rozumieć jako psychologiczną dźwignię wzmacniającą motywację i satysfakcję z wykonywanych zadań.

Zarządzanie zespołem, czyli jak Lider może wykorzystać efekt IKEA

Delegowanie zadań z przestrzenią na decyzje

Zamiast delegować zadanie z gotowym rozwiązaniem („Zrób to tak i tak”), warto przekazać odpowiedzialność za rozwiązanie problemu. Ustal ramy, cel i oczekiwany rezultat, ale pozwól pracownikowi samodzielnie dobrać metodę działania.

Przykład: Zamiast mówić: „Użyj tego szablonu do raportu”, powiedz: „Przygotuj raport, który jasno pokaże najważniejsze KPI. Zaprojektuj układ, który uznasz za najczytelniejszy”.

Efekt: Pracownik czuje się twórcą rozwiązania, a nie tylko wykonawcą. Rośnie jego zaangażowanie i poczucie odpowiedzialności.

Współtworzenie procesów i standardów

Zaangażuj zespół w tworzenie procedur, procesów lub zasad współpracy. Nawet jeśli Lider ma gotowy pomysł, wspólna dyskusja nad jego formą zwiększa poczucie własności w zespole.

Badania: Współtworzenie (co-creation) zwiększa nie tylko satysfakcję, ale i efektywność procesów wdrożeniowych (Prahalad & Ramaswamy, 2004).

Rozwój przez praktykę (experiential learning)

Zamiast jednostronnego szkolenia, zorganizuj projekt, w którym pracownik sam uczy się przez działanie. Takie podejście wpisuje się w cykl Kolba: doświadczanie – refleksja – konceptualizacja – eksperymentowanie.

Efekt IKEA działa szczególnie silnie, gdy pracownik uczy się poprzez własne błędy i sukcesy. Rezultat, który osiągnął samodzielnie, staje się źródłem dumy i motywacji.

Uznanie nie tylko efektu, ale wysiłku

Jednym z warunków działania efektu IKEA jest docenienie wysiłku, jaki został włożony w wykonanie zadania. Lider, zarządzając zespołem, powinien nie tylko chwalić rezultat, ale także zauważać drogę, jaką przebył pracownik.

Przykład: „Widzę, że włożyłeś sporo energii w analizę danych. To widać w sposobie, w jaki je przedstawiłeś. Świetna robota.”

Kiedy efekt IKEA nie działa w zarządzaniu zespołem?

Efekt IKEA w zarządzaniu zespołem nie zadziała, jeśli:

• Zadanie jest zbyt trudne i pracownik nie ma kompetencji, by je samodzielnie wykonać.
• Brakuje jasnego celu, pojawia się chaos zamiast poczucia sprawczości.
• Efekt pracy zostaje odrzucony lub pomniejszony przez Lidera (co prowadzi do frustracji).
• Pracownik nie widzi wartości w wykonanym zadaniu, zadania muszą mieć sens.

Dlatego rola Lidera polega na zapewnieniu wsparcia, klarowności i uznania, które są niezbędne, by pozytywnie uruchomić efekt IKEA. To skuteczne zarządzanie zespołem i motywacją pracowników.

Zarządzanie zespołem wielu generacji a efekt IKEA

Zarządzanie zespołem młodszego pokolenia pracowników często budzi stres. Wychowane w duchu partycypacji i personalizacji, szczególnie dobrze reagują na model pracy, który opiera się na samodzielności i współtworzeniu.

Badania Deloitte (Millennial Survey, 2023) wskazują, że jednym z kluczowych czynników retencji młodych pracowników jest poczucie wpływu i sensu w pracy. Model zarządzania wykorzystujący efekt IKEA wpisuje się w te potrzeby, wspiera zarówno autonomię, jak i motywację wewnętrzną.

Zarządzanie zespołem czyli jak to robić skutecznie

Efekt IKEA to nie tylko ciekawostka psychologiczna, to praktyczne narzędzie wspierające nowoczesne zarządzanie zespołem. Poprzez świadome delegowanie zadań, angażowanie pracowników w procesy decyzyjne i docenianie wysiłku, Lider może budować bardziej samodzielny, zmotywowany i zaangażowany zespół.

Zarządzając zespołem zamiast dawać gotowe rozwiązania, twórz przestrzeń, w której zespół może tworzyć własne. Bo jak pokazują badania, to właśnie wtedy rośnie zaangażowanie, satysfakcja i efektywność. Jeśli o efekcie IKEA chcesz wiedzieć więcej, a przy tym chcesz poznać skuteczne metody i narzędzia do zarządzania zespołem i wspierania motywacji pracowników, zapraszam Cię do udziału w Programie Rozwoju Managerskiego™. Masz do wyboru formułę online otwartą, Program Mentoringowy w opcji 1:1 lub kurs VOD, przez który przejdziesz w dowolnym momencie- kurs do kawy :)